Helmut & June
Tekst Michael Klinkhamer
Fotografie Helmut Newton/Alice Springs. Helmut Newton Foundation & Michael Klinkhamer.
Helmut Newton was de bad boy van de mode- en glamourfotografie. Met zijn krachtige beelden van vrouwen - al dan niet naakt en vaak in extreme poses - tartte hij de grenzen van acceptatie. De creatieve nalatenschap van de beroemde fotograaf wordt beheerd door zijn vrouw June. Michael Klinkhamer ontmoette haar aan de vooravond van een nieuwe expositie van Newtons werk in het Museum voor Fotografie in Berlijn.
June Newton; “Helmuts motto was: ‘Of ik fotografeer ze, of ik duik met ze tussen de lakens. Ik kan het niet tegelijkertijd.’ Ik heb er nooit problemen mee gehad”
“Als persfotograaf miste hij altijd de beslissende momenten. Hij wilde per se alles regisseren en zo aanpassen dat het voor hem ging leven, pas dan kon hij zijn foto’s maken”
Enkele maanden voor zijn dood in 2004 riepen Helmut en June de Helmut Newton Foundation in het leven. De organisatie is bedoeld om Newtons werk door middel van exposities toegankelijk en in de aandacht te houden. De fotocollectie van de Foundation is ondergebracht in het Museum voor Fotografie in Berlijn, waar het – naar de uitdrukkelijke wens van Helmut Newton – ‘in dialoog’ moet zijn met het werk van de beste fotografen ter wereld. Eén vertrek is ingericht met foto’s van June. En er is ook een ruimte gereserveerd voor persoonlijke zaken, zoals fotoapparatuur, rekwisieten, Newtons galakostuumgarderobe en zijn oorkondes en prijzen, waaronder de Grand Prix National de la Photographie (1990), Officier des Arts, Lettres et Sciences (1992) en het Grosse Verdienstkreuz (1992). Er is zelfs een reconstructie te vinden van de woonkamer van de Newtons in hun villa in Monte Carlo.
Alice Springs
Onder het pseudoniem Alice Springs verdiende June in de jaren zeventig en tachtig haar sporen als portretfotograaf van de groten der aarde. Artiesten, politici, royalty, ze kreeg iedereen voor haar lens. “En het gekke is: ik ben nooit in Alice Springs geweest”, vertelt ze. “In 1970 begon ik mijn foto’s te publiceren en vroeg Helmut onder welke naam ik wilde werken. We pakten een atlas en sloegen die open op mijn geboorteland Australië. Ik sloot mijn ogen en prikte met een naald ergens op de kaart. Hij stak midden in het continent, op het stadje Alice Springs. ‘Dat is dan jouw naam’, zei Helmut.”
Inmiddels is het druk geworden in de expositieruimte. We worden omgeven door cameraploegen en mensen die June willen begroeten. Voor een vrouw van dik in de tachtig gaat er een enorme vitaliteit van haar uit. Ze draagt een korte bobcoupe en een modieuze rode bril. Haar kleding is zwart, haar gympen zijn wit. Een artistieke verschijning.
Met veel liefde en passie praat ze over haar fotowerk. Haar Australische accent geeft haar een daadkrachtig stemgeluid. Ze is zich echter op en top bewust van het belang van het werk van Helmut en gedraagt zich ten opzichte daarvan als de klassieke ‘vrouw achter de man’. Benieuwd vraag ik haar hoe het was om echtgenote te zijn van een fotograaf die werkte met de mooiste modellen ter wereld, die bovendien niet zelden hun broekje en blouse uit moesten.
“Helmuts motto was: ‘Of ik fotografeer ze, of ik duik met ze tussen de lakens. Ik kan het niet tegelijkertijd.’ Ik heb er nooit problemen mee gehad. Ik ging me pas zorgen maken als hij opeens bloemen ging fotograferen. We hadden een geweldig leven samen, hij was een warme, fantastische man. Samen praatten we over ons werk, onze plannen, de organisatie voor fotoshoots. We verzonnen nieuwe en frisse ideeën. We hadden nooit ruzie, nooit. Het was een enerverend leven. Met hem, maar ook nu zonder hem. Ik werk nog iedere dag. Er zijn nog zo veel foto’s van hem, dozenvol uniek en onbekend werk.”
June werkte als beeldeditor aan het duurste fotoboek dat ooit door uitgeverij Taschen is uitgebracht: SUMO. Een riant overzicht van het oeuvre van Newton met foto’s op posterformaat - gewicht 30 kilo, oplage 10.000 stuks, elk exemplaar gesigneerd door de meester zelf. Prijskaartje: 7.500 euro. In 1989 werd een speciaal exemplaar voorzien van tweehonderd handtekeningen van beroemdheden die in het boek voorkomen, onder wie Luciano Pavarotti, Elizabeth Taylor, Sting, Leni Riefenstahl en Paloma Picasso. Dit collector’s item ging voor 304.000 dollar bij Christie’s onder de hamer. Geld dat overigens naar een goed doel ging.
June en ik lopen door het Museum voor Fotografie, aan de vooravond van de opening van de tentoonstelling Pigozzi and the Paparazzi, en praten over de aanhoudende belangstelling voor Newtons werk. “Uit deze expositie blijkt Helmuts bewondering voor het werk van paparazzi. Er worden foto’s getoond van de beroemdste fotografen op dat vlak”, zegt June. “Helmut had iets met paparazzi, hij had respect voor een aantal van hen. Let wel: de paparazzi van toen zijn niet te vergelijken met de snappers van nu. Het leek mij goed om ze eens anders te belichten, met het werk van Helmut als aanvulling en referentie.”
Newtons nalatenschap
“De Foundation is een geweldig instituut geworden midden in het Berlijn waar Helmut zo van hield”, aldus June. “De grootsheid van het museum doet recht aan de waarde van zijn werk. De tijd zal dat beslist bevestigen. Eigenlijk liep zijn fotografie parallel met de ontwikkelingen in de media, kunst, mode en seksualiteit van de vorige eeuw. Dit is zijn nalatenschap; ik zou het tot aan het dak toe kunnen vullen met zijn foto’s, boeken en knipsels.”
Helmut Newton werd op 31 oktober 1920 in Berlijn geboren als Helmut Neustädter, zoon van joodse ouders. Hij kende een jeugd vol welvaart, kindermeisjes en luxe. Dat beschermde leventje werd wreed verstoord door de opkomst van het nationaalsocialisme. Onder het regime van de nazi’s verloren Helmuts ouders alles. Net op tijd wisten zij een uitweg voor hun zoon te organiseren. In 1938 vluchtte Helmut per trein uit Berlijn. Na een avontuurlijke reis kwam hij in Singapore terecht, waar hij twee jaar verbleef. In 1940 maakte hij de oversteek naar Australië, waar hij het leger diende en in Melbourne een fotostudio opende. In 1946 verwierf hij de Australische nationaliteit.
De locatie van het museum is recht tegenover Bahnhof Zoo, waar Newtons vlucht uit nazi-Duitsland begon. De ironie en het gevoel om juist daar een eigen ‘fotohuis’ te hebben, vervulde Newton met trots aan het einde van zijn leven.
Hoge hakken
Tijdens zijn verblijf in Australië ontmoette Newton de actrice June Brunell (artiestennaam van June Browne), die als model voor hem poseerde. De twee trouwden in 1948 en besloten begin jaren vijftig naar Europa te gaan. Na een fotografisch magere periode in Londen beproefden ze hun geluk in Parijs. Daar hervond Newton zijn creatieve elan en werkte hij aan zijn steeds vernieuwende en grensverleggende mode- en glamourfotografie. Decennialang was hij fotograaf voor de Franse Vogue en grote modehuizen als Yves Saint Laurent. In 1981 verhuisden Helmut en June naar Monaco.
June: “In Singapore heeft Helmut als persfotograaf voor de Engelstalige krant The Strait Times gewerkt. Een totale mislukking. Nog voor hij in de gaten had wat er waar gebeurde, waren de nieuwsfoto’s al door anderen gemaakt. Hij miste altijd de beslissende momenten. Hij wilde per se alles regisseren en zo aanpassen dat het voor hem ging leven, pas dan kon hij zijn foto’s maken. Zelfs de snelst gemaakte portretten duurden bij hem nog tien minuten. Hij had daardoor erg veel respect voor de echt snelle paparazzi, zoals Salomon en Weegee, de pioniers op dat gebied. Nadat Helmut La Dolce Vita van Fellini had gezien, ging hij het paparazzofenomeen toepassen in zijn modefotografie, onder meer voor het blad Linea Italiana. Dat was in de jaren tachtig, negentig. Maar hij was zelf zeker geen paparazzo. Hij gebruikte het thema, hij voelde de tijdgeest scherp aan.”
De in scène gezette paparazzofoto’s van Newton zijn interessant om te zien. Veel daarvan zijn geschoten in Cannes, aan de Croisette, tijdens het filmfestival. Newton liet er zijn favoriete modellen poseren als filmsterren. Hij fotografeerde als een paparazzo en de paparazzi fotografeerden Helmut Newton. Binnen zijn oeuvre vormen dat type foto’s echter een minuscuul onderdeel. In zijn werk vind je verwijzingen naar zijn jeugd, zijn angst voor het nazisme, zijn fetisj voor vrouwen in hoge hakken en zijn hang naar voyeurisme en de nacht.
June vertelt verder: “Helmut werkte tientallen jaren op hoog niveau, een high tension level. Tot op zijn laatste dag hadden we plannen. Helmut zou een grote opdracht doen in Los Angeles. De modellen waren geboekt, alles was geregeld. Het was vrijdag; de shoot zou op maandag worden gedaan. Op weg naar een lunchadres volgde ik hem in een huurauto op Sunset Boulevard in Los Angeles. Helmut reed in een hagelnieuwe Cadillac SUV, waar hij apetrots op was - hij was dol op auto’s. Opeens accelereerde hij en knalde vol gas tegen een muur. Waarschijnlijk had zijn hart het begeven.” Even houdt ze stil. Dan vervolgt ze: “He died with his boots on. That’s a good way to go.”
En die fotoshoot? “De productiemanager was in paniek, wilde weten wat we in hemelsnaam moesten doen. Ik antwoordde: ‘We gaan lunchen bij Helmuts favoriete eettent, Mel’s Drive-In.’ ‘En dan? Sturen we de modellen naar huis?’ ‘Ik zal die opdracht doen’, zei ik. Zo ben ik over Helmuts dood heen gekomen. En zo doe ik het nog steeds. Ik ga door met dit werk.”
De expositie Helmut Newton Polaroids is momenteel te zien van 6 juni 2011 (van dinsdag t/m zondag).
Helmut Newton Foundation, Jebensstrasse 2, Berlijn. www.helmutnewton.com
Newton in actie
Helmut Newtons werk balanceert tussen kunst en mode enerzijds en erotiek anderzijds. Zijn foto’s zijn fraai geënsceneerd en voyeuristisch, de hoge hak is zijn handelsmerk. In 1988 zocht regisseur Adrian Maben de sterfotograaf op in Monte Carlo en volgde hem tijdens fotosessies in Los Angeles, Berlijn en Parijs. Gedurende deze ontmoetingen kreeg Maben een uniek beeld van Newtons privéleven en werk en legde dat vast op de film Helmut Newton, Frames From The Edge. Sterren als Karl Lagerfeld en Catherine Deneuve vertellen uitvoerig over hoe het was om met hem te werken. De film is op dvd verkrijgbaar (distributie: C&S Entertainment, www.censentertainment.nl).
Reacties
Een reactie posten